Kučevo, Zlatna dolina u severoistočnoj Srbiji - Homolje Posao

U severoistčnoj Srbiji, u zaleđu Dunava i Đerdapa prostire se oblast Zvižd, od davnina poznat rudarski kraj ponajviše bogat zlatom u čijem središtu u prostranoj Zviškoj kotlini okruženoj planinskim vencima Homoljskih i Zviških planina i masivom Severnog Kučaja na obali zlatonosnog Peka smestio se živopisni gradić Kučevo centar istoimene opstine.

Zvižd je kraj neobične lepote, posebnog šarma i zanimljjive istorije. U vreme Rimljana ovde je bilo mnogo rudnika a zlato se, osim jamske eksploatacije dobijalo i ispiranjem zlatonosnog peska iz Peka.

Grad Kučevo - nekad i sad

Tragovi rimskih naselja i rudnika vidljivi su i danas na mnogim mestima. U zaleđu Dunava sa jedne, okružena Homoljskim planinama sa druge strane, nalazi se opština Kučevo. Zahvata površinu od 721 km2. Reljef se kreće od ravničarskog (u donjem toku reke Pek), od brdsko-planinskog koji obuhvata šumovite predele Zviških planina, Severnog Kučaja i severozapadne obronke Homoljskih planina. Nadmorska visina kreće se od 120m (grad Kučevo) do 920m.

Ova oblast poznata je kao Zvižd, a u njenom samom središtu, na obali reke Pek smešten je grad Kučevo koji je administrativni, privredni, politički i kulturni centar Opštine. Sa okolnim naseljima grad ima oko 6000 stanovnika.

Kučevo i okolina od davnina poznati su kao rudarski kraj, posebno bogat plemenitim metalima. Arheološka nalazišta potvrđuju da su se na ovom području još rimljani bavili iskopavanjem i preradom rude, a priče o zlatonosnom Peku i danas golicaju maštu avanturista.

Od kulturno istorijskih spomenika izdvajaju se arheološko nalazište rimskog rudarsko-metalurškog centra Kraku Lu Jordan iz 3 v.n.e. i Vila Karađorđevića u Neresnici, a od prirodnih lepota pećine Ceremošnja, Ravništarka i Dubočka pećina. Područje Kučeva obiluje i šumama, što klimu čini veoma prijatnom u toku cele godine.

U opštoj užurbanosti 21. veka, ovaj kraj je sačuvao nešto od šarma i patine davnih vremena. Tradicionalne kulturne vrednosti, drevni narodni običaji, neobična, često mistična, verovanja, temperamentne vlaške igre, narodne nošnje živopisnih boja samo su deo zaostavštine koja se čuva i prenosi.

Tradicionalne manifestacije i poznate ličnosti ovog kraja

Legenda domaće zabavne muzike, prijatelj Inter CAFFE-a, gospodin Đorđe Marjanović rođen je u Kučevu, gde i danas povremeno boravi.

U obližnjem selu Neresnica, rođen je i najranije detinjstvo proveo je veliki srpski penik Stevan Raičković. Žanka Stokić, čuvena predratna glumica, po mnogima najveća diva srpskog glumišta svih vremena, deo svog detinjstva provela je u Rabrovu, naselju u okolini Kučeva.

Najznačajnije kulturne manifestacije u opštini Kučevo su: Smotra izvornog narodnog stvaralaštva "Homoljski motivi", Međunarodni festival televizijskog etnološkog filma FESTEF i Pozorišne svečanosti "Žanki u čast."

Kučevo je od Beograda udaljeno 135 kilometara. Za putovanje sopstvenim prevozom najkraći pravac je: autoput Beograd – Niš (do isključenja za Požarevac), zatim zaobilaznicom oko Požarevca i dalje magistralnim putem M24 (Požarevac – Kučevo – Majdanpek – Negotin) do Kučeva.
Kučevo je od Požarevca udaljeno 54, od Majdanpeka 45, a od Dunava (Golubac) 30 kilometara. Sa Petrovcem na Mlavi povezano regionalnim putem(30km).

I za kraj početka ove teme ostavljam video klip Ortodox Celtsa koji su u okviru manifestacije "Homoljski motivi" imali svoj koncert ove godine. Više o tome u narednim tekstu.

Smotra narodnog stvaralaštva - Homoljski motivi

Homoljski motivi predstavljaju manifestaciju koja je od presudnog značaja za razvoj kulturno-manifestacionog turizma u opštini Kučevo. Osim zabavno-trgovačkog karaktera, koji po svemu podseća na tradicionalna narodna okupljanja proteklih vremena, na 44- tim Homoljskim motivima u Kučevu nastupilo je oko 1000 učesnika. Smotra narodnog stvaralaštva imala je kao i uvek veoma osmišljen i kvalitetan sadržaj.

Očuvanju kulturne baštine Homolja, Pomoravlja,Šumadije,Istočne Srbije,Vojvodine i drugih krajeva Srbije,ove godine svoj doprinos dalo je više od 1.000 izvođača koji su nastupili na 44. „Homoljskim motivima“ u Kučevu. Odeveni u narodne nošnje područja na kom žive,svirkom,igrom i pesmom ponovo su oživeli nasleđe svojih pradedova.

Centralni dan smotre

Ovogodišnji Homoljski motivi u Kučevu ostaće upamćeni i po tome jer po prvi put nose karakter međunarodne smotre, jer je bilo gostiju iz susednih zemalja. Program se svake godine odvija istim redosledom i svake naredne godine bude bogatiji.
Ove godine u Kučevu, od 22. do 28.avgusta održana je 44. smotra Izvornog narodnog stvaralaštva Srbije “Homoljski motivi” koja se neprekidno održava od 1968. godine i predstavlja jednu od najstarijih manifestacija ove vrste u Srbiji. Smotra u Kučevu je zadržala primat i po kvalitetu i po broju učesnika. Značaj i kvalitet manifestacije dokazuju i dobijena prestižna priznanja – “Vukova nagrada” i “Turistički cvet Srbije”.

Glavni dan smotre u Kučevu u subotu 27.avgusta tačno u 16.30 časova sa letnje pozornice oglasile su se fanfare. Vrhovni pastir, glumac Tihomir Arsić, obratio se publici govoreći zdravicu i pozivajući ih na nesvakidašnji doživljaj putovanja kroz tradiciju i prošlost uz pomoć pesme, svirke, igre i običaje.

Guča u Kučevu

Vatromet, muzika i dodela nagrada homoljskog trubača na održanom Šestom festivalu truba , Miroslava Matušića na letnjoj pozornici Centra za kulturu Veljko Dugošević, završen je još jedan deo od programa ovogodišnjih 44. po redu Homoljskih motiva u Kučevu. Dobrošlicu na šesti festival truba Miroslava Matušića u Kučevu poželelo je dvadesetak učesnika programa himnom sabora u Guči ,,Sa ovčara i Kablara“. Pre pola veka jedan trubač Kučeva usklađivao je zvuk svoje trube sa harmonijom Kučevskih brda.

Ovde na Peku, sanjao je i dosanjao jedan san i proteklo je isto toliko vremena kako se Srbijom čula truba Miroslava-Mileta Matušića. Iz te trube krenula je jedna čudesna magija Istočne Srbije koja mnoge i danas opčinjava. Mnogi su svirali trubu, Matušić je bio nešto drugo, nikome sličan,bio je stvarno najveći pa su ga i sami trubači za života prozvali ,,Car trube“.

Uzdigao je i proslavio Kučevo, a ovaj festival koji se organizuje u njegovu čast ima za cilj da dugo traje i čuva uspomenu na Mileta Matušića. Mogu da kažem da dugovečnost festivala nikada nije izvesnija nego sada i da će Kučevo u godine koje dolaze biti druga Guča-rekla je na otvaranju festivala predsednica žirija i etnomuzikolog dr. Danka Lajić Mihajlović.

Svaki od takmičara bio je u obavezi da izvede dve muzičke numere od kojih je jedna morala da bude iz opusa Miroslava Matušića. Za nagrade zlatnog, srebrnog i bronzanog pastira,"Homoljskog trubača" nadmetalo se 13 takmičara iz Požege, Knjaževca, Zemuna, Surdulice, Vladičinog Hana i Zagužanja.

Braničevska paleta

Smotru je svečano otvorio domaćin, Zoran Milekić predsednik Opštine Kučevo i predstavnik generalnog spozora, nakon čega su se na sceni smenjivali nastupi odabranih narodnih umetnika kao i svake godine, izvornim grupama iz raznih krajeva Srbije koji su ujedno i čuvari tradicije i narodnih običaja. Na programu je bila i prodajna izložba homoljskog sira i meda, bazar starih zanata, demonstracija starog načina ispiranja zlata na Peku, takmičenje u pripremanju starih narodnih jela i izložba narodnih rukotvorina. Pored takmičenja kulturno-umetničkih društava, grupa i folklornih ansambala, izabrana je i najlepša pastirica ovogodišnjih 44. Homoljskih motiva.

Ove godine je takođe održana i izložba slika pod nazivom "Braničevska paleta" čiji su snivači Dragan Kecman, slikar iz Kučeva, Miodrag Nadlački slikar iz Kučeva, Milutin Perić, akademski slikar iz Velikog Gradišta i Pavle Miladinović, slikar iz Požarevca. To je kolektivna izložba slikara Braničevskog okruga i okoline (Majdanpek, Golubac, Veliko Gradište, Malo Crniće, Žagubica, Žabari, Požarevac, Petrovac na Mlavi, Smederevo, Smederevska Palanka, Velika Plana, Kučevo.

Nastupom dečjih izvornih grupa i solista, zavšeni su 44. Homoljski motivi.
Na Opštinskoj dečjoj smotri izvornog stvaralaštva nastupilo je oko 200 najmlađih čuvara narodne tradicije. Za zvanje najboljeg takmičili su se mladi pevači, svirači i igrači iz Kučeva, Turije, Rakove Bare, Neresnice, Voluje i Ševice. U revijalnom delu programa nastupili su članovi Folklornog ansambla iz Kučeva, Folklorna grupa iz Vrtića „Lane“ Kučevo i Baletska grupa Osnovne škole "Veljko Dugošević" iz Turije.

Festival televizijskog etnološkog filma

Ovaj Festival okuplja televizijske stvaraoce, profesionalce i amatere, kao i vrhunske stručnjake koji se bave etnološkim temama. Cilj festivala je da se filmskim putem prikaže narodna tradicija i običaji. O visokim umetničkim dometima ovog festivala govori i podatak da je veći broj filmova, nakon osvajanja nagrada u Kučevu nagrađivan i na drugim domaćim i inostranim festivalima.

Na festivalu, u okviru izdvojenog programa, učestvuju i strani filmovi. Dodeljuje se osam nagrada, od kojih je glavna Grand prix ''Zlatni Pastir''.U Kučevu je ove godine održan dvadeseti Festival televizijskog etnološkog filma FESTEF 2011. koji je trajao od 13 do 15 septembra 2011 godine u skupštinskoj sali SO Kučevo. Ovogodišnji Festival etnološkog filma zvanično je otvorio Branko Stanković, novinar i urednik mnoštva dokumentarnih emisija na RTS-u od kojih je najpoznatija "Kvadratura kruga".

Festival je zavešen svečanim proglašenjem pobednika i uručivanjem nagrada, nakon čega se na letnjoj pozornici ispred Centra za kulturu Kučevo održao koncert Trio Balkanske žice. Organizator, Centar za kulturu "Veljko Dugošević" uz pomoć i podršku SO Kučeva doprineli su da ovaj veliki događaj protekne uspešno i kvalitetno. Zatvarajući festival, predsednik žirija i direktor Jugoslovenske kinoteke, Radoslav Zelenović je rekao da ga zabrinjava mali broj domaćih etnoloških filmova na festivalima.

"Zbog brzine kojom živimo, zbog nemaštine u kojoj se nalazimo, zaboravljamo mnogo toga», naglasio je Zelenović uz napomenu da nam generacije neće oprostiti što smo neki običaj, neku značajnu stvar, zaboravili da snimimo."
Gran pri Festivala «Zlatni pastir», pripao je Živomiru Mihailoviću, a "Srebrni pastir" Novici Saviću, novinaru dopisništva RTS u Požarevcu.

U zvaničnoj konkurenciji ovogdišnjeg FESTEFA prikazano je trideset filmova, od kojih je polovina inostranih.
Gran pri Festivala televizijskog etnološkog filma u Kučevu FESREF 2011. – "Zlatni pastir" - pripao je Živomiru Mihailoviću za film "Da se vrati", u produkciji Šumadija filma. Film, koji traje samo šest minuta, beleži "ljubavno bajanje" u Homolju.

"Srebrni pastir" za najbolji etnološki zapis dodeljen je Novici Saviću, novinaru dopisništva RTS u Požarevcu, za film "Pozdrav iz Vijene". Ovaj film prati put naših gastarbajtera u kombiju do Beča, i taj grad osvetljava iz vizure srba koji u njemu žive i rade.
"Srebrni pastiri" dodeljeni su i Slobodanu Simojloviću iz RTS-a za režiju filma "Čuvari Hristovog groba" i Kamenku Katiću za scenario filma "Rusalje padaju u zaborav".

Najbolji strani film je "Život, priključenije i održivi razvoj jednog kokota", autora Vladimira Perovića iz Crne Gore.
"Srebrni pastir" za najbolji domaći amaterski film dodeljen je Dobrivoju i Dobrili Pantelić za film "Svekrvino nasleđe", a za najbolji strani Tinčeku Ivanuši iz Slovenije za film "Kmečko gostuvaje v Gorišnici".
"Srebrni pastir" za kameru pripao je Jozefu Mađaru iz TV Vojvodine za snimateljski rad u filmu "Tako se tkao život".

Festef se održava svake godine u prvoj polovini septembra i traje četiri dana. Progam festivala, osim filmova za nagrade, sadrži i prikazivanje van takmičarskog dela, književno večeri, koncerte i izložbe.

Jubilarni susret sa gospođom ministarkom - Žanki u čast

Žankini dani se održavaju svake godine poslednjeg vikenda u mesecu oktobru u spomen na legendarnu srpsku glumicu Živanu Žanku Stokić. Manifestacija se održava u Rabrovu, selu u kome je Žanka provela svoje najranije detinjstvo i o kojem je uvek sa ljubavlju pričala. U okviru ove kulturne manifestacije igraju se predstave naših najuglednijih pozorišta, tako da ovo lepo selo opštine Kučevo tih dana postaje prestonica srpskog glumišta.

Ovogodišnju manifestaciju ,,Žanki u čast’’ otvorila je glumica Mirjana Karanović, dobitnik ovogodišnje Žankine nagrade. Napraviti ovakav festival u velikom gradu je lako,u Beogradu ima mnogo festivala koje pomaže ministar i Ministarstvo kulture Srbije. U malom mestu je teže, ali je divno.

Na sećanje dive srpskog pozorišta Žanke Stokić prvog dana ove manifestacije u okviru programa za decu održana je projekcija animiranog filma i izložbe fotografija ,,Jurij Gagarin i kolaža ,,Žanka Stokić’’ autorke Verice Milošević i koncert požarevačkog hora Lazarice. Pred prepunom salom Doma kulture u Rabrovu predstavilo se pozorište ,,Balkan novi pokret’’ iz Beograda sa predstavom „Muma paduri“ u režiji Vesne Stanković a u izvođenju glumaca Dušice Novaković,Lepomira Ivkovića ,Vesne Stanković i Zorana Pajića.

Raznovrstan program za svačiji ukus, dobra poseta i još bolja organizacija ovogodišnjih desetih jubilarnih kulturnih svečanosti ,,Žanki u čast’’ u Rabrovu, opšti je utisak učesnika i posetilaca ove manifestacije. Ova kulturna manifestacija žankinih dana,posvećenih uspomeni na Žanku Stokić,divu srpskog pozorišta za koju je Branislav Nušić,oduševljen njenim glumačkim umećem,napisao,većinu svojih ženskih uloga.

Kulturna javnost Srbije se i kasnije u retkim situacijama sećala Žanke, njenih uloga i onoga što je ona značila za srpsko pozorište. Žanka nije imala uslove da se školuje i svoj uspeh gradila je na čistom talentu. Svojom harizmom postala je glumačka veličina, bila je vesele prirode, proslavila je i svoje mesto Rabrovo, i na njenom nadgrobnom spomeniku piše da po njenom zahtevu da je Rabrovčanka.

Rabrovo je danas jedno veće urbano selo nadomak Kučeva sa divnim krajolikom i bogatom kulturnom i istorijskom baštinom. Žanka Stokić, poznata srpska glumica je svoju mladost provodila na obroncima divnih krajolika ovoga kraja.

Kulturno i istorijsko nasleđe - Biblioteka Kučevo

Biblioteka Nikola Sikimić Maksim je najstarija institucija u Kučevu. Prema pisanim podatcima osnovana je pod imenom Knjižnica i Čitaonica u Gornjoj Kruševici, kako se tada zvalo Kučevo, davne 1873, godine. Cilj njenog osnivanja bio je , kako njen Ustav kaže, da širi "samo umno razviće". Jedna je od prvih 57 Čitaonica, otvorenih u Srbiji, a njen Ustav, koji je tom prilikom donet, smatra se jednim od najboljih. Bila je smeštena u privatnom lokalu Stojana Miloradovića, ovdašnjeg težaka.

Izvori prihoda bili su od članarine redovnih i pomažućih članova, dobrovoljni prihodi od tradicionalnih novogodišnjih zabava. Kompletan kulturni život tog vremena odvijao se pod okriljem Čitaonice.

U godinama koje su sledile, Biblioteka radi kao deo Narodnog univerziteta, kasnije Radničkog, sve do početka 80-tih. Tada je sagrađen Dom kulture u Kučevu i biblioteka se seli u nove prostorije, u kojima je do danas i radi u sastavu Doma kulture.Od 1996, godine Biblioteka postoji kao samostalna ustanova. Nosi ime Nikole Sikimić Maksima, borca NOR-a, koji joj je ostavio Legat od više stotina knjiga, odlikovanja i dokumenata.

Danas je to savremena ustanova sa računarom, internetom, katalozima. Raspolaže knjižnim fondom od preko 35 000 naslova iz svih oblasti. Prati izdavaštvo i trudi se da svojim korisnicima, kojih ima oko 6 stotina, omogući da u svakom trenutku dođu do ženjene informacije. U sklopu Biblioteke postoji dečje odeljenje, odeljenje za odrasle sa čitaonicom i zavičajni fond.

Biblioteka u Kučevu je između ostalog i organizator raznih predavanja, izložbi i kljiževnih večeri. Svojim postojanjem i radom trudi, se pre svega, da afirmiše lokalne autore i da im pruži mogućnost da svoje radove predstave široj publici. Pre par godina je u čast Stevana Raičkovića objavljena antologija pesama "U kraju beskraja", u kojoj su predstavljeni najbolji pesnici naše opštine.

Kroz Biblioteku je do sada prošlo mnogo afirmisanih pisaca, kao što su Vida Ognjenović, Antonije Isaković, Mira Alečković, Jovan Radulović, Mira Bobić – Mojsilović, Gradimir Stojković i mnogi drugi. Poslednjih nekoliko godina se radi na tome da se naša zavičajna zbirka obogati. O našem kraju, njegovoj prebogatoj istoriji i kulturi nije nažalost mnogo pisano.

Sada već predhodne 2011 godine objavljena je monografija Crkva Sv. Vaznesenja Gospodnjeg u Kučevu, autora dipl.teologa Sanje Nikolić. Knjiga je objavljena povodom sto godina od osvećenja crkve u Kučevu i prebogata je ilustracijama, fotografijama i na jedan zanimljiv i lak način predstavlja nam istoriju Crkve i naroda našeg kraja.

Biblioteka u Kučevu i ove godine proslavila je Svetog Savu u velikoj čitaonici. Uz slavsku sveću, kolač, žito , pesmu i pisanu reč proslavljen je dan srpskog prosvetitelja Svetog Save, kome su prisustvovali mnogobrojni gosti iz kulture, sveta umetnosti, redovni članovi i čitaoci, pesnici, muzički ansambl Zviški Akordi, penzioneri gerontološkog centra iz Kučeva i lokalni mediji. Bibloteka kroz svoj posao prikupljanja, obrade, čuvanja i davanja na korišćenje knjiga i drugog bibliotečkog materijala čuva i štiti od zaborava naše kulturno i istorijsko nasleđe.

Veče posvećeno Stevanu Raičkoviću

Srpski pesnik i akademik Stevan Raičković rođen je 5. jula 1928 godine u Neresnici u vreme Kraljevine Jugoslavije. Svoje detinjstvo proveo je u ovom kraju, njegova ljubav prema prirodi i ljudima je došla do izražaja baš ovde gde je imao ogromnu inspiraciju i podsticaj za svoj talenat i dalji stvaralački rad kroz mistične lepote ovoga kraja i kulture ljudi.

Gimnaziju je učio u Senti, Kruševcu, Smederevu i Subotici, gde je i maturirao. Studirao je na Filološkom fakultetu u Beogradu, a već sa 17 godina počeo je da objavljuje pesme u "Književnosti", "Mladosti", "Književnim novinama" i "Politici". Od 1945. do 1959. godine bio je saradnik Literarne redakcije Radio Beograda. Do 1980. godine Raičković je bio urednik u Izdavačkom preduzeću "Prosveta".

Za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti izabran je 1972. godine, a za redovnog 1981. Objavio je više od dvadeset zbirki pesama, sedam knjiga za decu, nekoliko knjiga eseja. Prvu zbirku "Detinjstvo" objavio je 1950. godine, da bi već sledećom "Pesma tišine", dve godine kasnije, bio primećen. Prevodio je ruske pesnike, Anu Ahmatovu, Marinu Cvetajevu, Josifa Brodskog, sačinio je izbor poezije Borisa Pasternaka. U prepevu "Sedam ruskih pesnika" i antologiji "Slovenske rime" predstavio je i moderne ruske pesnike.

Preveo je i Šekspirove sonete i "Deset ljubavnih soneta" Frančeska Petrarke. Sabrana dela Stevana Raičkovića objavljena su 1998. godine. Raičkovićeva poezija objavljena je na ruskom, poljskom, češkom, slovačkom, mađarskom, bugarskom, rusinskom, albanskom, slovenačkom i makedonskom jeziku. Preminuo je 6. maja 2007 godine u Beogradu i za sobom ostavio večni trag svojim mnogobrojnim književnim ostvarenjima među kojima su knjige pesama, poetski prozni zapisi, proza, esejistički i memoarski tekstovi, knjige za decu, poetski prepevi i mnogi drugi. Dobitnik je brojnih prestižnih nagrada za svoja književna ostvarenja. Zato su članovi Književnog Kluba iz Kučeva, koji nosi njegovo ime, odlučili da sačuvaju i podsete na veličinu pesnika Stevana Raičkovića i svega što je učinio za našu književnost simboličnim nazivom ove večeri "Balada o predvečerju" po istoimenoj pesmi ovog velikana srpske književnosti.

Sa ponosom možemo reći da je to naš Stevan Raičković i u njegovu čast na dan njegovog rođenja družeći se kazivanjem njegovih stihova članovi Književnog kluba i mlada recitatorka Jelena Todorović obeležili ovaj dan i podsećanjem na detinjstvo Stevanovo provedeno u Neresnici kod Kučeva.