Zen priče – budizam, umetnost, tao filozofija Umetnost

Тест на три сита

Сократ во Стара Грчка бил познат по тоа што високо го ценел знаењето.

Еден ден, познатиот филозоф се сретнал со еден свој познаник, кој му рекол:

- Знаеш ли што слушнав за твојот пријател?

- Само момент - го прекрати Сократ. Пред било што да ми кажеш, би сакал да направиш еден краток тест, наречен „тест на три сита“.

- „Тест на три сита?“

- Токму така, продолжи Сократ. Пред да кажеш било што за мојот пријател, можеби би било подобро да размислиш за тоа што всушност сакаш да ми кажеш и да ги пропуштиш своите зборови низ три посебни сита. Затоа и се нарекува „тест на три сита“.
Првото сито е ситото на вистината. Дали си сигурен дека тоа што сакаш да ми го кажеш е вистина?

- Не, одговори човекот, всушност јас само што го слушнав тоа и...

- Во ред - рече Сократ. Значи не знаеш сигурно дали тоа е вистина или не е. Да пробаме со второто сито. Сито на добрината. Дали сакаш да ми раскажеш нешто добро за мојот пријател?

- Не, всушност спротивно...

- Значи така - продолжи Сократ, сакаш да ми кажеш нешто лошо за него, но незнаеш дали е тоа вистина?! Ти остана уште едно сито, можеш да направиш тест. Сито на употребливост. Дали ќе ми користи она што сакаш да ми го кажеш за мојот пријател?

- Всушност не...

- Значи - заклучи Сократ, доколку сакаш да ми кажеш за нешто што всушност не знаеш дали е вистина, не е добро, ниту пак корисно, зошто да ми го кажуваш?!

Трипати мери, еднаш крој - стара народна поговорка

Samo napusti dom

Jedan redovnik postavio je pitanje zen majstoru Zhazhouu:

- "Čuo sam da se govori: ‘Nemoj napustiti svoje korene, ali nemoj ni loviti dogadjaje.’ Koji bi, onda, bio pravi put?"

Majstor reče: "Kakav si ti dobar redovnik koji je napustio dom!"

Redovnik reče: "U prošlosti nikad nisam napustio dom."

Majstor reče: "Pronalazim sklonište u Buddhi, u Dharmi."

Redovnik reče: "Nije mi jasno; postoji li onda taj dom koji se može napustiti ili ne?"

Majstor reče: "Samo napusti dom!"

Reodvnik upita: "Gde se osoba koja napusti dom skrasi?"

Majstor reče: "Tiho sedi u domu."

За јазикот

Еднаш еден голем учител му рече на својот ученик:

- Појди и купи ми нешто убаво за јадење!

Ученикот отиде на пазар и му купи јазик.

Учителот повторно го повика ученикот и му рече:

- Појди и купи ми нешто лошо за јадење!

Ученикот отиде на пазар и повторно купи јазик.

Тогаш учителот го запраша:

- Кога те пратив да купиш нешто добро за јадење, ти ми купи јазик. Истотот го стори и кога те пратив да купиш нешто лошо за јадење. Зошто?

Ученикот одговори:

- Од јазикот доаѓа се што е добро и се што е зло. Кога јазикот е добар – помил од него нема, но кога е поган – полош од него нема.

Еврејска народна приказна

Pravi put

Upravo pred smrt, Ninakavi dođe u posetu učitelj zena Ikju.

"Hoćeš li da te povedem?", upita Ikju.

Ninakava odgovori: "Došao sam sam i otići ću sam. Od kakve pomoći ti možeš da mi budeš?"

Ikju odgovori: "Ako misliš da zaista dolaziš i odlaziš, to je zabluda. Dozvoli mi da ti pokažem put na kome nema dolaska i odlaska."

Ovim rečima Ikju objasni put tako jasno, da se Ninakava nasmeši i preminu.

Ubijanje

Gasan jednoga dana savetovaše svoje poklonike:"Oni koji govore protiv ubijanja i koji zahtevaju poštedu života svih svesnih bića, u pravu su. Dobro je čak štititi životinje i insekte. Ali šta sa onim osobama koje ubijaju vreme, šta sa onima koji uništavaju zdravlje, i onima koji uništavaju političku ekonomiju? Ne bismo smeli da ih previdimo. Šta više, šta sa onim koji propoveda bez prosvetljenja? Taj ubija budizam."[/i]

Најубавите вази

Во една далечна земја на исток си живеел еден цар. Колку бил моќен, толку бил и богат. Најголемата љубов на царот биле вазите. Во неговиот дворец ги имало секакви и од секаде и царот по цел ден им се восхитувал на убавината.

Се случило еднаш некој од слугите да скрши една ваза. Кога видел царот, мошне се разлутил и веднаш наредил несреќникот да го обесат уште истиот ден.

Го извеле кутриот слуга под бесилка и тој со тивок глас го замолил царот:

- Господару, би сакал пред да умрам уште еднаш за последен пат да ги видам вашите скапоцени вази!

Се зачудил царот на ваквата молба, но сепак решил да му ја исполни последната желба на сиротиот човек. Го внеле човекот во дворецот, а тој со еден стап ги испокршил сите вази што му се нашле под рака.

- Што стори несреќнику! – зачудено свикал царот.

Слугата спокојно се свртел кон својот господар и му одговорил:

- Секоја од овие вази може да одземе нечиј живот, исто како што ќе го одземе мојот! Ги испокршив господару за да не настрадаат уште несреќници како мене.

Во истиот час царот разбрал дека безмалку ќе направел големо злодело и се посрамотил од мудрите зборови на слугата.

- Имаш право човеку – рекол царот.
- Ниедна ваза не вреди повеќе од човечки живот. Те молам остани во дворецов, зошто твоите совети ќе ми бидат од полза во иднина.

Јапонска народна приказна

Никогаш не дозволувај материјалното, да го уништи човечкото во тебе.

Колку боли навредата

На ритчето имаше две цреши. Едната беше стара и шуплива, нагрдена и осакатена. Имаше уште само две гранки. Недалеку од неа растеше друга цреша, млада и витка. Нејзините раскошни гранки ја правеа уште поубава.

Една чавка и подвикна на младата цреша:

- Еј, убавице. Зарем не ти пречи онаа грда старица?

- Прашај ме нешто поумно чавко! - се навреди дрвото.

А, старата цреша не рече ништо. Само горчливо се насмеа во себе и се сети на годините кога и таа беше млада и убава. Но, ветрето не можеше да се воздржи.

- А, ти чавко, дали ја сакаш својата мајка? - ја праша.

- Ама прашање! - му се подбиваше таа.

- Кој е тој што не ја сака својата мајка?

- Е, затоа треба помалку да дрдориш!

- А, зошто ти пречи тебе сето тоа?

- Затоа што старата цреша е нејзина мајка. А и таа некогаш беше најубава на овој рид. Пред повеќе години една нејзина семка, токму јас ја стркалав малку понастрана...Ете, од неа изникна младо дрво - раскажуваше ветрето.

Чавката како да се засрами и без збор одлета...

Горјан Петревски

Навредата понекогаш боли повеќе од рана.

Opraštanje i tao svaki dan

Jednog dana, mudrac je učeniku dao praznu vreću i korpu punu krompira.

- "Razmisli o svim ljudima koji su u skorije vreme rekli ili učinili nešto protiv tebe, posebno onima kojima ne možeš oprostiti. Svako takvo ime ureži u jedan krompir i stavi sve takve krompire u vreću."

Učenik se seti mnogih imena i uskoro mu je vreća bila puna krompira.

- "Sedam dana ćeš nositi vreću sa sobom kamo god pošao", reče mudrac. "Nakon toga ćemo opet razgovarati."

Učeniku se zadatak učini lakim. Nositi okolo vreću krompira nije baš jako teško. No, nakon nekog vremena, vreća mu posta pravi teret. Smetala mu je i sve mu je teže bilo podići je na rame, premda je bila jednako teška kao i prvog dana zadatka. Nakon nekoliko dana iz vreće je počelo smrdeti. Izrezbareni krompiri počeli su trunuti i vonjati. Ne samo što ih je bilo nezgodno svugde vući sa sobom nego je to postalo i prilično neugodno.

Sedam dana je napokon prošlo. Mudrac pozva učenika i upita ga:

- "Jesi li razmišljao u vezi s ovim?"

- "Jesam, učitelju", odgovori učenik. "Kad nismo u stanju oprostiti, nosimo te svoje negativne osećaje svuda sa sobom, kao što sam ja nosio krompir. Negativnost je težak teret, a s vremenom postaje sve teži i neugodniji."

- "Da, upravo se to dogadja kad nam se neko zameri tako da to ne možemo zaboraviti. I, šta misliš, kako možemo olakšati taj teret?"

- "Moramo težiti tome da oprostimo."

November 17, 2014 by · David Gabriel Fischer, on Flickr

- "Oprostiti čoveku koji te povredio značilo bi ukloniti jedan krompir iz vreće. Koliko je osoba kojima si ti spreman oprostiti?"

- "Dosta sam razmišljao o tome, učitelju", reče učenik. "Premda to od mene zahteva priličan napor, odlučio sam oprostiti svima."

- "Odlično, znači da možemo izvaditi sve krompire. Je li se ove nedelje još neko ogrešio o tebe?"

Učenik je malo razmišljao, a onda priznao da bilo takvih, premda ga je uhvatio strah da će se njegova prazna vreća opet napuniti krompirima.

- "Učitelju", upita učenik. "Ako nastavim ovako, neće li u mojoj vreći svake nedelje biti krompira?"

- "Da, dokle god ljudi govore protiv tebe ili rade protiv tebe, dotle će u vreći biti krompira."

- "Ali, učitelju, mi ne možemo kontrolisati postupke drugih ljudi. Kako nam tao u tom slučaju može pomoći?"

- "Do taa još nismo ni stigli. Sve o čemu smo dosad razgovarali posve je uobičajen odnos prema oproštaju. Razni filozofi i razne vere uče nas istome — treba težiti tome da oprostimo jer to je velika vrlina. Ali to nije tao jer tao ne poznaje težnju."

- "A šta bi bio tao, učitelju?"

- "Na to pitanje možeš i sam odgovoriti. Ako su krompiri naši negativni osećaji, šta je vreća?"

- "Vreća je... da nema vreće, ne bih imao u čemu držati krompire. To je, dakle, nešto u nama što nas tera da se zadržavamo na osećaju povredjenosti... Znam šta je to kod mene: previše držim do toga koliko vredim."

- "I šta će se dogoditi ako prestaneš do toga držati?"

- "Tada mi se bilo šta što bi ljudi mogli reći ili učiniti protiv mene neće činiti tako velikim."

- "Ako je tako, ne moraš više urezivati imena u krompire. To znači da nema više tereta i nema više smrada. Put opraštanja je svesna odluka, ne samo da ćeš maknuti pokoji krompir nego ćeš odbaciti celu vreću."

Тајната на среќата – Пауло Коелјо

Некој трговец го пратил сина си кај најмудриот од сите луѓе, да ја научи тајната на среќата. Момечето одело низ пустината цели четириесет дни, се додека не стасало до убав дворец на врвот од една планина, во кој живеел мудрец.

Арно ама, наместо да наиде на свет човек, момчето влегло во една одаја, која била врвулешник од луѓе: влегувале и излегувале трговци, дојденци разговарале по ќошињата, а еден мал оркестар свирел тивка музика. Имало и богата трпеза полна со најубави јадења. Мудрецот разговарал со сите и момчето морало да чека два часа, додека да му дојде редот.

Мудрецот внимателно го сослушал момчето, но му рекол дека во тој момент нема време да му ја објасни тајната на среќата.

- Би те замолил нешто! – додал мудрецот, подавајќи му на момчето лажичка за чај во која капнал две капки масло.

- Додека шеташ, внимателно носи ја лажичката пред себе, за да не се истури маслото!

Момчето почнало да се качува по скалите, постојано внимавајќи на лажичката. По два часа се вратило кај мудрецот, кој го запрашал:

- Ги виде ли ќилимите во мојата трпезарија? Ја виде ли градината што ја уредуваше цели десет години најголемиот мајстор меѓу градинарите? Ги забележа ли книгите во мојата библиотека?

Момчето засрамено признало дека не видело ништо бидејќи единствена грижа му било да не ги истури двете капки масло во лажицата.

- Врати се и запознај ги убавините на мојот свет! Не можеш да имаш доверба во човек, ако не му го запознаеш домот.

Сега веќе посмирено, момчето тргнало на прошетка низ дворецот овој пат гледајќи ги уметничките дела што виселе од таванот и по зидовите. Ги видело околните планини, а ги забележало и нежните цветови во градината. Потем се вратило кај мудрецот и му раскажало што се видело.

- Каде ти се двете капки масло што ти ги доверив?

Погледнувајќи го лажичето, момчето забележало дека ги истурило додека ги разгледувало убавините во дворецот.

- Ете, тоа е единствениот совет што можам да ти го дадам – рекол најмудриот меѓу мудрите.

- Тајната на среќата се состои во тоа, да ги набљудуваш сите чуда на овој свет, ама никогаш да не ги заборавиш и двете капки масло во лажичето.

odlican.com/niko650

Грутка мраз

Во едно село живееја брат и сестра. Девојчето имаше десет, а момчето седум години. Никој свој и ништо свое немаа. Затоа едно со друго уште повеќе се сакаа. Кога работеа, секој од нив му помагаше на другиот за да му биде полесно, а кога јадеа секој му го даваше поубавото на другиот.

Еднаш момчето се разболе и доби висока температура, така што неможеше ни да дише како треба, ниту пак очи да отвори. Уплашеното девојче веднаш отрча кај една жена во селото и ја повика да ја лекува. Старата веднаш дојде, но штом го виде детето рече:

- Друг лек нема, освен да му ставиш грутка мраз на срцето. Така огнот ќе му спадне. Само гледај да најдеш до утре в зори, инаку ќе биде доцна.

- Каде да најдам мраз кога зимата одамна помина и мразот на реките се стопи? – заплака девојчето.

Жената се замисли и ја поучи:

- Под покривот на планинските колиби или во сенките на стогодишните дрва или на планинските падини. Јас за тоа време ќе го чувам брат ти, не грижи се.

Девојчето веднаш тргна во планините. Кога стигна до шумата, паѓаше ноќ, но од стравот неа ја чуваше љубовта спрема братот. Само на тоа мислеше, како поскоро да најде барем парче мраз. Ама мраз немаше никаде.

Одеднаш слушна близу до себе мрморење. Една голема мечка брзо и доаѓаше во пресрет. По долгиот зимски сон беше многу гладна и се готвеше да ја нападне. Но, таа ја замоли со тажен глас:

- Не гибај ме мецо, одам во планина да најдам грутка мраз за лек на брат ми.

Мечката се смилува на сестринската љубов, зошто и таа во друга планина имаше брат и знаеше како би и било кога тој би се разболел, па рече:

- Не плаши се девојче, само седни ми на рамово, јас ќе те однесам до едно место кај што има мраз. Девојчето послуша, седна на рамото и таа ја однесе високо в планина до една дупка каде што имаше мраз. Го извади од таму и го раскрши на неколку помали парчиња.

Мечката сакаше да го носи девојчето до селото, но брзаше и го испрати само до некаде. Мразот почна да се топи и девојчето низ солзи повика:

- Зарем никој нема да ми помогне навреме да го однесам мразот кај брат ми?

Тоа го слушнал стариот орел, па запраша:

- Каде е брат ти? Објасни ми, јас ќе однесам се што треба.

Девојчето му покажа во кој правец да лета, го стави мразот на грбот молејќи да стигне до зори.

- Не плачи повеќе, за еден миг ќе бидам таму!

Кога девојчето околу пладне стигна дома, братчето се смееше во постелата и ја повика заедно да играат.

odlican.com/niko650

Десанка Максимовиќ

Добрината секогаш со добрина се враќа!

Zoltiot strk

Se raskazuva deka vo gradot Fu-Cu ziveel nekoj siromasen student. Go vikale Min. Bil tolku siromasen, sto ni soljicka caj ne mozel da si kupi. I sigurno bi umrel od glad, da ne bil eden sopstvenik na cajadzilnica. Sozaluvajki go bedniot student, toj besplatno go ranel i poel.

Eden den Min dosol kaj sopstvenikot na cajadzilnicata i mu rekol:

- Jas si zaminuvam. Nemam pari i nemozam da ti platam se ona sto ispiv i izedov. No sepak sakam da vi se oddolzam. Eve, pogledajte.

Studentot izvadil od dzepot parce zolta kreda i na zidot na cajidzilnicata nacrtal strk. Izgledal kako da e ziv, samo sto po boja bil zolt.

- Ovoj strk - rekol Min - ke vi zaraboti deset pati poveke pari otkolku jas sto dolzam. Sekojpat koga ke se nasoberat polno luge, vie tripati udrete so dlankite i strkot ke slegne od zidot i ke pocne da igra. No zapomnete, nikogas strkot da ne igra samo za eden covek! Ako toa se sluci, znajte toa ke bide poslednata igra na strkot.

Glasot za ova cudo se raznel na site strani. Lugeto kako reka doadjale vo cajadzilnicata, a sopstvenikot mnogu brgu se zbogatil.

Ama eden den vo cajadzilnicata dosol knezot. Koga videl okolu sebe samo selani i rabotnici, naredil na svoite slugi da gi isteraat nadvor.

Slugite pocnale da mavaat so stapovi i gostite se razbegale. Ostanal samo knezot. Toj frlil kese so zlatnici i naredil da mu ja pokazat igrata na strkot.

Polakomen od parite, sopstvenikot zaboravil na vetuvanjeto, udril tripati so dlankite. Strkot, bez zelba slegnal i odigral edna igra. Potoa se vratil na zidot i poveke ne se ni pomrdnal.

Kineska prikazna

Money City by TuLpFiCTioN, on Flickr

Ni vo kuce vera, ni vo lakom mera.

Šta ne možete odlučiti

Onim učenicima koji su bili naivno uvereni da nije bilo ničega što ne bi mogli postići ako bi se tome odlučno posvetili, Učitelj je običavao reći:

"Najbolje stvari u životu se ne
mogu voljom naterati da postoje.

Možete odlučiti da stavite hranu u usta,
ali ne možete odlučiti da imate apetit.

Možete odlučiti da legnete u krevet,
ali ne možete odlučiti da zaspite.

Možete odlučiti da nekome date kompliment,
ali ne možete odlučiti da mu se divite.

Možete odlučiti da kažete tajnu,
ali ne možete odlučiti da imate poverenje.

Možete odlučiti da služite,
ali ne možete odlučiti da volite."